In gesprek met vijf jubilarissen

230 jaar toneelervaring

 

Letterlievende vereniging J.J. Cremer uit Haarlem heeft dit jaar maar liefst vijf jubilarissen. Dit wordt gevierd met een uitvoering van ‘Een Midzomernachtsdroom’ in de Schouwburg van Haarlem (zie ook: “Wie speelt wanneer”.) De jubilerenden zorgen gezamenlijk voor 230 jaar toneelervaring. Jeannette Kluit en Joke Harmse zijn 40 jaar aan de vereniging verbonden en Ans Windhorst, Eleonora Zomer en Mady Eldering 50 jaar. Medio december, vlak voor een repetitie, vertelden zij over hun passie.

We spreken elkaar in een ruimte van een revalidatiecentrum dat al jarenlang, twee avonden in de week, wordt gebruikt voor de repetities. De voorstellingen zijn op andere locaties. Vroeger was dat altijd de Schouwburg maar die is nu onbetaalbaar geworden. Alleen voor dit jubileum wordt daar weer een keer gespeeld.

Op de vraag waarom zij zo lang lid zijn van de vereniging wordt bijna unaniem geantwoord dat toneelspelen echte ontspanning is. Het is een ontzettend leuke hobby en op de repetitie ben je alleen maar met toneel bezig. Je kan niet ineens denken: “Wat moet ik morgen doen?”. Het is natuurlijk ook wel inspanning maar op een andere manier. En Cremer is gewoon een fijne vereniging; een hechte groep die niet schuwt hard te repeteren voor een mooie voorstelling. Bij J.J. Cremer wordt voor ieder stuk een andere regisseur gevraagd. Sommigen komen vaker regisseren maar juist de variatie aan regisseurs maakt het repeteren bijzonder en iedere keer weer spannend. Regisseurs die je uitdagen een andere weg in te slaan; om anders te spelen dan je gewend bent en iedere regisseur heeft weer zijn/haar verwachtingen. De stukkeuze is mede daardoor ook steeds anders. Het werken met verschillende regisseurs wordt als een van de sterke kanten van Cremer ervaren.

Jeannette Kluit: De een zegt meteen voor hoe jij je tekst moet zeggen en de ander geeft je de ruimte en het vertrouwen dat het wel goed komt en corrigeert waar nodig. Die afwisseling maakt het ook erg leuk. Nu ze al zo lang lid zijn weten zij natuurlijk ook van de veranderingen van manier van aanpak door de jaren heen. Een daarvan is het zo snel mogelijk kennen van de tekst. Zo kun je eerder in het repetitieproces werken aan het verdiepen van je rol dan dat je steeds met het script in je handen staat. Vroeger was die eis minder stringent. Joke Harmse vertelt: Paul van Gorcum kende als regisseur het hele stuk uit zijn hoofd, hij deed alles voor; het werd daardoor een soort invuloefening voor ons.

Hoe bereiden jullie je voor op een rol?
Je krijgt tijdens de repetities veel informatie van de regisseur en met die kennis ga je thuis aan de slag. En dan ben je thuis en denk je: “Wat bedoelde de regisseur ook alweer? Je gaat ook bijna altijd fysiek aan de slag. Aandacht voor bewegen en intonaties. Het duurt altijd wel even voordat je in de rol bent. Worstelen met de tekst die gedurende de repetities op z’n plek valt. In het begin ben je vooral met jezelf bezig, met je tekst en je houding. Later in de repetities komt er ruimte voor wat de anderen zeggen en hoe je daar als personage op reageert. Je speelt tenslotte samen; je moet naar elkaar luisteren, het is teamwork.

Een Midzomernachtsdroom
Het jubileumstuk van Shakespeare dat op het programma staat wordt een bijzondere versie. Alle vijf de jubilarissen spelen erin mee. Regisseur Jules Noyons heeft aan 3 spelers twee rollen gegeven, een man en een vrouw. Door een kleine veranderingen in kleding en houding worden de verschillen aangegeven. Alle verkledingen vinden plaats op het toneel. De wisseling is daardoor snel maar gaat ook wat vragen van het publiek. De tekst is op ritme en rijm dat luistert nogal nauw. Je kunt nu niet een ander woord zeggen of een woordje overslaan omdat het dan niet meer klopt. De regisseur zit daar bovenop.

Andere projecten.
Naast de reguliere voorstellingen worden er ook kortere projecten gedaan die soms op verzoek worden gespeeld. Zo wordt tijdens de ‘Open Monumentendagen’ in Het Frans Loenenhofje al 25 jaar traditiegetrouw een klucht gespeeld; afgelopen jaar is daarvan afgeweken en is de eenakter ‘een lichte lunch’ van Peter van Straaten gespeeld. Ook spelen ze regelmatig eind april / begin mei het herdenkingsspel ‘Een eigen melodietje’ over het leven van Etty Hillesum.

Wat vonden jullie het leukste, mooiste om te doen?
Een vraag die een stroom van reacties oplevert. In al die jaren is er veel moois gespeeld die mooie herinneringen hebben opgeleverd.. Toch blijken een paar stukken in hun geheugen gegrift te staan. Jeannette Kluit: Hamleto, naar Hamlet van Shakespeare. Ik speelde Hamlet en allemaal als clowns met ondersteuning van muziek van het Haarlems Straatorkest. En ‘Hedda Gabler’ van Ibsen, wat een prachtig stuk maar wat een moeilijke rol. Joke Harmse: ‘De getemde feeks’. Toen was ik nog maar veertig! En blonde Greet in ‘De Jantjes’. Mady Eldering: ‘De Jantjes’, ik was toen Na Druppel en we stonden echt een week in de Stadsschouwburg. Nu ondenkbaar. En ‘Familie Kegge’ van Nicolas Beets/ Hildebrand – mijn 40 jarig jubileum) Joke en Jeannette: ‘All about Eve’. Ons 25 jarig jubileum. We ontdekten dat er veel meer mogelijk was dan alleen het toneel. We kwamen toen echt overal vandaan. De zaal, het balkon. Je kon het zo gek niet bedenken.

Ans Windhorst: ‘Harold en Maud’ van Collins en ‘De Kersentuin’ van Tsjechov, mijn 40 jarig jubileumstuk. Eleonora Zomer:’ Wat de duivel draagt’ – naar The Devil Wears Prada. Ik vond dat verrukkelijk omdat daar filmbeeld in verweven zat. Minimalistische decor en constant verkleden. Iedere keer weer op een andere manier tevoorschijn komen. Maar ook ‘Een bruid in de morgen’ van Hugo Claus. Joke, Ans en Jeannette; ‘De Eetkamer’, in dat stuk speelde iedere acteur 8 tot 9 rollen. Een stuk waarmee we in de finale stonden van het Haarlems Stadsjuweel. Wat een uitdaging en een staaltje teamwork.

Hebben jullie tips voor andere spelers?
-Durf buiten je grenzen te gaan. Denk niet te veel na over wat anderen ervan zouden vinden. Laat je gaan.
-Vertrouw op je regisseur.
-Maak een verhaal achter je personage. Waar woon je? Wat doe je voor werk?
-Snel je tekst leren. En letterlijk.
-Werk aan je verstaanbaarheid. Rustig. Praat naar de mensen achter in de zaal. Praat naar de nooduitgang. Je hebt er niks aan als je fantastisch speelt maar de mensen hebben je niet verstaan.

Algehele conclusie: Toneel is een passie en een verslaving!